Историческая справка прихода храма Святого пророка Ильи в д. Велемичи
На сённяшні дзень рэлігія знаходзіцца не ў самым лепшым становішчы. У эпоху рэлігійных войн Беларусь змагла захаваць рэлігійны мір, які панаваў на яе тэрыторыі спакон вякоў. Гісторыю праваслаўя можна прасачыць на прыкладзе Століншчыны. Праваслаўе на Століншчыне мае вельмі доўгую гісторыю і з'яўляецца самай вялікай па колькасці вернікаў канфесіяй.
Першыя звесткі аб хрысціянстве на Століншчыне датуюцца 11 стагоддзем. Ва ўстаўной грамаце Вялікага князя Кіеўскага Уладзіміра Святаславіча ён 
заснаваў у 1005 годзе Тураўскую епархію, якой падпараткоўваўся Пінск, Бярэсце, Гарадок.
З уключэннем Століншчыны ў склад Рэчы Паспалітай праваслаўныя абшчыны сталі часткай Польскай праваслаўнай царквы і ўвайшли ў Палескую епархію з цэнтрам у Пінску. Пасля далучэння Палесся да Расійскай імперыі каталіцкая царква апынулася ў кепскім становішчы. Праваслаўная царква атрымала шэраг зямель, вось напрыклад Давыд-Гарадокская царква ў 18 стагоддзі валодала вялікай казной і атрымоўвала грошы за лоўлю рыбы ў так званым “Царкоўным возеры” [13, с. 215].
Столінскі павет падзяляўся на два благачынні: Столінскае і Давыд-Гарадоцкае. У Столінскім благачынні было 16 прыходаў, у Давыд-Гарадоцкім - 9. Большасць прыходаў павета, акрамя галоўнай прыходскай царквы, мелі па 1-2 філіяльныя царквы ці капліцы ў суседніх вёсках. Праваслаўныя святары былі адначасова і настаўнікамі ў школах сваей парафіі .Там, дзе пражывала большая частка каталіцкага ці ўніяцкага насельніцтва, гэтую функцыю яны выконвалі разам з каталіцкім ці ўніяцкім духавенствам. Так, М. Каржаневіч ў сваіх запісах успамінаў, што падчас свайго навучання ў пачатковай школе в. Дубай "па серадах рэлігію прыходзіў выкладаць ксёндз, а ў пятніцу для праваслаўных бацюшка" [7].
Акрамя святара пры царкве быў псаломшчык. Святары шмат рабілі для навучання харавому спеву. Вялікія хоры меліся ў Альшанах (36), Аздамічах (29), Рублі (25) і Велямічах (60 чалавек). У некаторых парафіях былі створаны брацтвы ці "гурткі змагароў праваслаўя", а менавіта ў Аздамічах (70) і Альшанах (10 чалавек) [2, л. 25].
У кожным прыходзе святар пільна сачыў за маральным станам сваёй паствы, вялася статыстыка наведвання цэркваў, колькасці шлюбаў, хрышчэнняў. У сярэднім у парафіях адбывалася ад 100 да 200 хрышчэнняў, каля 50 шлюбаў у год.
Пасля рэвалюцыі некаторыя цэрквы былі зачынены, а царкоўная маёмасць канфіскавана на патрэбы дзяржавы. Што тычыцца наведвання царквы, то па статыстыцы на 1933 г. у час велікодных святаў у Рублі на набажэнстве было каля 2000 чал., у Рухчы - 1000 чал. [3, л. 39] Лічбы сведчаць аб тым, што не гледзячы на рэпрэсіі супраць праваслаўнай царквы, прахажане былі набажнымі, навад у ліхалецці рэвалюцыі. Аднак былі і іншыя прыклады. Так настаяцель Аздаміцкага прыходу М. Катульскі ў справаздачы Пінскай Кансісторыі за 1934 г. піша: "у вёсцы Луткі, Кароцічы, Талмачава ёсць шмат тых, якія страцілі ўсякую сувязь з царквой і наогул не маюць дачынення да царкоўнага жыцця, паўплываць на іх цяжка. "[4, л. 53]
Адносіны праваслаўнага духавенства і праваслаўнага насельніцтва да прадстаўнікоў іншых веравызнанняў таксама былі розныя. Асабліва негатыўна праваслаўнае духавенства ставілася да уніятаў і прадстаўнікоў розных пратэстанцкіх напрамкаў, так як, менавіта ў гэтыя рэлігійныя арганізацыі назіраўся пераход часткі праваслаўнага насельніцтва, якое было незадаволена дзейнасцю праваслаўных святароў. Па прычыне таго, што каталіцкі касцёл не меў шырокага распаўсюджвання на тэрыторыі павета, праваслаўнае духавенства не бачыла ў ім вялікай пагрозы, як ва ўніяцтве або пратэстантызме. Даволі часта ішло наладжванне кантактаў з каталіцкім духавенствам.
Гісторыю праваслаўя на Століншчыне можна прасачыць на прыкладзе царквы святога прарока Іллі ў вёсцы Велямічы, якая з’яўлялася і з’яўляецца адным
з самых вялікіх прыходаў па колькасці прыхаджан.
У царкоўных дакументах Мінскай епархіі ёсць пацверджанне, што ў 1724 годзе у в. Велямічы была пабудавана драўляная Ільінская царква. яна была карабельнай формы з трыма купаламі, дашчатым дахам, адным уваходам і дзвух яруснымі вокнамі. Падлога і столь драўляныя. Плошча царквы складала 25 сажань. Храм не абаграваўся. У 1879 годзе храм адрамантавалі. Іканастас быў зроблены з дошак і меў 32 абразы размешчаныя ў чатыры “паверхі”. 
Мелася званіца ў якой было чатыры званы. Першы - 1 пуд, другі - 3 пуды, трэці - 6 пудоў, чацвёрты - 10 пудоў. На тэрыторыі прыхода знаходзілася 2 могілак і адна прыпісная царква. У прыход уваходзілі в. Велямічы і аколіца Альпень.
Клір царквы складаўся з настаяцеля і псаломшчыка. Адным з настаяцелей быў святар Ян Каржанеўскі. У школьным лістку пачатковай царкоўнай школы за 1911 год значыцца , што яму было 37 гадоў і скончыў ён Мінскую духоўную семінарыю. У 1875 годзе пачаў сваё служэнне, быў узнагароджаны набедранікам. Яго гадавы аклад складаў 42 рублі [10, л. 4]. Храм меў каля 60 дзесяцін зямлі. З іх палёў і сенакоса 40 дзесяцін, прысядзібны ўчастак 1,5 дзесяціны, астатняе - лясы. Гадавы даход прыходу складаў 60 руб. На 1864 год было 529 мужчын і 591 жанчын прыхажан [3, арт. 264]. Пры царкве мелася царкоўна-прыходская школа і прыют для беднякоў.
Першая згадка пра Веляміцкую царкоўна-прыходскую школу датуецца у дакументах 23 снежня 1875 года. У «Ведамасці аб стане царкоўна-прыхоцкіх школ,
якія знаходзіліся ў веданні благачыння 3 акругі» Веляміцкая царкоўна-прыходская школа значыцца пад нумарам 4. Пазначана колькасць навучэнцаў: 21 юнак і ні адной дзяўчыны. Навучаліся: «чытанню па азбуках і вывучалі свяшчэнную гісторыю» [8, л. 9]. У ведамасці аб царкоўна-прыхоцкіх школах за 1880 год за нумарам 177 значыцца Веляміцкае царкоўна-прыходскае вучылішча Мазырскага павета з колькасцю навучэнцаў 22 вучні. Стан будынку – не здавальняючы, настаўнікі нядобрасумленна ставяцца да сваіх абавязкаў» [9, л. 13]. У школьным лістку 
пачатковай царкоўнай школы значыцца, што школа наведвалася павятовым назіральнікам 15 лютага 1911 года. Істотных парушэнняў знойдзена не было. Будынак школы пабудаваны ў 1824 годзе і меў патрэбу ў капітальным рамонце. У школе вучылася 114 чалавек. З іх 97 юнакоў и 17 дзяўчат. На падтрыманне школы ад царквы ішло 5 рублёў а ад сельскага грамадства 60 рублёў. Настаўнік – дачка святара Ганна Сулкоўская, 23 гады, працавала ў школе з 1907 года [10, л. 4].
Царква 1724 года не захавалася. Яна згарэла. На яе месцы ў 1881 годзе была пабудавана новая драўляная царква, таксама Ільінская. Яна пабудавана ў стылі барока і мела карабельную форму з трыма купаламі і адным уваходам. У 1888 годзе сіламі паствы былі дабудаваны дзве бакавыя прыбудовы, пасля чаго царква набыла форму крыжа і яшчэ два купалы. Плошча храма складае 280 м2. Да асноўнага аб'ёму прымыкалі пяцігранны алтарны зруб з рызніцамі, квадратны бабінец і прамавугольныя бакавыя
прыбудовы. Уваходы ў бабінец і бакавыя прыбудовы з захаду вылучаныя тамбурамі з двухсхільным дахам. Сцены вертыкальна ашаляваныя дошкамі з нашчыльнікамі. Аконныя праёмы прамавугольныя за 
выключэннем абсіды, там акно ў форме крыжа. Іканастас трох ярусны, зроблены з дошак. На ім знаходзяцца 29 абразоў. Каля храма знаходзіцца драўляная трох ярусная званіца у якой знаходзіцца 2 званы [12, ст. 227]. Старажылы распавядаюць, што ў гады Вялікай Айчыннай вайны два званы былі затопленыя ў возеры, дзе і знаходзяцца да гэтага часу. На сённяшні дзень царква рэканструіравана. Да прыходу прыпісаны могілкі.
Настаяцелем прыходу з 1914 года быў Мікалай Юніцкевіч. З 1923 псаломшчыкам быў І. Курнілеўскі.
У ваколіцы Альпень ў канцы 20-х гадоў была ўтворана Уніяцкая парафія. У выніку ва ўніяцтва перайшло каля 200 чалавек, а у 1931-34 гг. іх засталося 127 [7]. На 1925 год у прыходзе налічвалася 3100 вернікаў. [1] У 1934 годзе іх колькасць узрасла да 3222 чалавек праваслаўнага веравызнання [7]. У прыходзе было дзве школы. Іх наведвавла ў 1934 годзе 458 
вучняў.
Звесткі аб царкве за перыяд Вялікай Айчыннай вайны адсутнічаюць.
З 1953 года настаяцелем Свята-Ільінскай царквы быў Якаў Рыгоравіч Каляда. Нарадзіўся ён у 1919 годзе ў в. Рубель, сын бедных сялян. У вёсцы Велямічы, дзе бацька Якава быў другім святаром і рэгентам, ён развіў бурную харавую дзейнасць. Стаўшы ў 1954 г. настаяцелем Св.-Іллінскай царквы, заняткі з хорам не пакінуў. У хоры Веляміцкай царквы спявалі каля 60 чалавек. На набажэнстве кіраваў хорам псаломшчык А. М. Ранцэвіч. Захаваўся рукапісны зборнік свяшчэнніка Якава, які па сенняшні дзень захоўваецца ў яго сына, пратаіерэя М. Каляды, настаяцеля царквы ў г. Віцебску. У зборніку запісаны музычныя творы самога а. Якава на вершы вядомых паэтаў і на яго ўласныя вершы. У зборніку 74 розныя па зместу песні: пакутныя, разважанні на біблейскую тэму, святочныя і інш. Нягледзячы на тое, што запіс песен каліграфічны, праспяваць іх цяжка, а часам немагчыма. Якаў Каляда самастойна вывучыўшы нотную грамату і нават танальную сістэму, не навучыўся запісаць нотамі тое, што чуў ці сам спяваў. Таму прайграць напеў, гледзячы на тэкст могуць толькі тыя, хто чуў гэтыя песні ў арыгінале [5].
Старыя людзі кажуць, што ў 50-х гадах царква ў Альпені была зачынена а царкоўнае маёмасць вывезена. Але Ільінская царква працягвала працаваць і ні на дзень не зачынялася. Спробы яе зачыніць а маёмасць вывесці выклікалі пратэсты насельніцтва.
З 1990 года па цяперашні час настаяцель храма - Іерэй Іаан Пешка. Па рамонце храма неаднаразова праводзіліся касметычныя працы. У 2009
годзе на добраахвотныя ахвяраванні вернікаў пачалася рэканструкцыя даху храма і афарбоўкі фасада. У 2010 годзе была скончана праца па рэканструкцыі даху, крыжоў, купалоў і даху званіцы. У 2014 годзе пачаліся работы па добраўпарадкаванні і агароджанні царкоўнай тэрыторыі каваным металічным плотам, якія завяршыліся летам 2015 года.
У царкве захавалася евангелле 1798 года [12, с. 227].
Такім чынам, прыведзеныя звесткі даюць падставу сцвярджаць аб тым, што на Століншчыне праваслаўе мела моцныя корні. Талерантнасць – адметная рыса палешукоў. На палессі здаўна мірна ўжываліся вернікі розных веравызнанняў. Ў 20-я годы ХХ стагоддзя, не гледзячы на актыўную антырэлігіозную барацьбу царква выжыла і на сённяшні час рэлігійны аспект пранізвае ўсе сферы жыцця палескага грамацтва. Рэлігія аказала вялікі ўплыў на традыцыі насельніцтва, праз праваслаўе яны захавалі свой менталітэт і свяю адметную культуру. На сённяшні дзень на тэрыторыі Столінскага раёна налічваецца 52 царквы. Царква на Століншчыне спрыяе маральнаму і эстэтычнаму выхаванню моладзі, захаванню міру ў душы і міру на зямлі.
Літаратура
1. ДАБВ, ф. 2059, а. 1, в. 2926, 3089.
2. ДАБВ, ф. 2059, а. 1, в. 3089.
3. ДАБВ, ф. 2059, а. 1, д. 680.
4. ДАБВ, ф. 2059, а. 1, в. 2926.
5. Густава, Л.А. Духоўна-маральныя аспекты творчасці царкоўнага музыканта / Л.А. Густава // пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі: вып. 10 / Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы НАН Беларусі; рэд .: А. І. Лакотка. - Мн .: Права і эканоміка, 2011. - с. 161 -165.
6. Гісторыка-статыстычнае апісанне Мінскай Епархіі / склад .: Рэктар МінДС Архімандрыт Мікалай. - СПб .: Друкарня духоўнага часопіса «Вандроўнік», 1864. - 315 с.
7. Карповіч, А.В. Праваслаўная царква на Стольнщине ў 1920 - 1930-я гг.. / А.В. Карповіч // Bestreferat.Ru [Электронны рэсурс]. - 2008. - Рэжым доступу http://www.bestreferat.ru/referat-112124.html. - Дата доступу: 2015/09/07.
8. НДАБ, ф. 136, а. 1, в. 4899.
9. НДАБ, ф. 458, а. 1, д. 51.
10. НДАБ, ф. 464, а. 1, д. 3.
11. Памятная кніжка Мінскай губерні / склад .: Мінскі губернскі статыстычны камітэт - Мн .: Мінская губернская друкарня, 1830. - 349 с.
12. Рэгіёны Беларусі. Брэсцкая вобласць у 2 т. / Гл. рэд .: Т.В. Бялова. - Мн .: БелЭн, 2009. - 1 т.
13. Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Брэсцкая вобласць / рэдкал .: С.В. Марцалеў (гл. Рэд.) І інш. - Мн .: БелСЭ, 1990. - 424с.
ТУТ можно просмотреть фото церкви.
Архивные документы по церкви: 1, 2, 3, 4
К церкви приписано кладбище. ТУТ можно просмотреть фото некрополя
